سئوال:
آیا مادر امام سجاد (علیه السلام) شهربانو بوده؟ با توجه به اینکه حضرتِ شهربانو در زمان خلیفه دوم به مدینه آورده شد و با امام حسین(علیه السلام) ازدواج کرد، تولد امام سجاد(علیه السلام) سال 37 یا 38 هجری بوده، این مدتی که بین14 تا 15 سال هست چطور توجیه می‌شود؟
پاسخ:
این قرینه‌ای که ایشون نقل کردند که فاصله انتقال شهربانو که میگن مادر امام زین العابدین(ع)هست فاصله‌ی انتقالشون به مدینه که به صورت اسیری و تولد حضرت سجاد(ع) سال 37 یا 38 هجری. خب این خیلی طولانیه و در این مدت هیچ فرزندی از امام حسین(ع) برای شهربانو ثبت نشده و چطور چنین چیزی میشه، این ازدواج صورت بگیره و بعد از سال‌های متوالی و متعدد فقط یک فرزند بوجود بیاد، این انسان رو به تردید می‌اندازه در اصل قضیه، ولی اصلا ازدواج امام حسین(ع) با بانویی به نام شهربانو دختر یزدگردآخرین پادشاه ایرانی درسته که در تاریخ شهرت داره، این موضوع در منابع روایی و تواریخ قدیم در قرن سوم به چند صورت نقل شده و در تاریخ مشهورهست لیکن این اشکالات متعددی دارد از جمله اشکالات سندی، محتوایی و تاریخی و اثباتش بسیار مشکل داره.
· یکی از نقل‌های مشهور اینه که:
در زمان خلافت عمر بن خطاب که فتوحات زیادی رخ داد از جمله فتح ایران ساسانی که در ایران حکومت می‌کردند. و آخرین پادشاهش که یزدگرد بود در این زمان هم ایران فتح شد و کشور ایران که فتح شد اُسَرای ایرانی رو آوردند مدینه که تعدادی خانوم هم جزو این اسیران بودند و دو دختر یزدگرد به نام شاه‌زنان و شهربانو هم با این اسیران به مدینه آورده شدند و وقتی که عمربن خطاب از اسیران در ملأ عام بازدید می‌کرد شهربانو با زبان ایرانی جدّش رو نفرین کرد که چرا نامه‌ی دعوت رسول‌خدا رو پاره کرد که اگر اون نامه رو پاره نمی‌کرد ما به اسارت درآورده نمی‌شدیم. و عمر که فارسی بلد نبود فکر کرد که شهربانو به او دشنام میده ناراحت شد. و دستور داد ایشون رو مجازات کنند، حضرت علی(علیه السلام) که در اون مجلس حاضر بود و متوجه مقصود صحبت‌های شهربانو شده بود به عمر گفت نه ایشون به شما توهینی نکرد و جدش خسرو پرویز رو نفرین می‌کرد، عمربن خطاب قصد فروش این اسیران رو داشت حضرت علی(علیه السلام) فرمودکه ما باید با خانواده‌های بزرگان محترمانه برخورد کنیم. دختران شاه که فروخته نمی‌شوند امام فرمودند؛ که این‌ها رو به ازدواج بعضی از مسلمانان در بیارین و پول ها رو تقسیم کنید به عنوان غنائم جنگی. و حضرت شهربانو رو به ازدواج امام حسین(علیه السلام) درآورد و این قضیه مشهور شده در تاریخ و مبنا یک اتهام بزرگی شده ضد امامت و تشیع که اساس تشیع، مخصوصا ایرانیان، این وصلت بوده، چون حسین بن علی(علیه السلام) از خاندان امامت با دختر شاه ایران ازدواج کرده ایرانیان علاقه پیداکردند به تشیع و علی بن الحسین امام چهارم از طرف مادر ایرانی هست و اصل اینکه شیعیان یک مقام قدسی برای امامانشان قائل هستند.
این برمی‌گرده به تفکر باستانی ایرانیان که برای شاهانشان یک قداستِ آسمانی و فوق بشری قائل بودند و مسئله ولیعهدی مطرح بود و شاه، قداست خاصی داشت و فوقِ افراد عادی بود، از اینجا بود که شیعیان، مخصوصا شیعیان ایران برای امامانشون این‌چنین احترامی قائل شدند!
اما سابقه تشیع به اصل رسول‌خدا برمی‌گرده، اصطلاح شیعه رو نخستین‌بار خود رسول‌خدا بکار برد، یا علی اَنتَ وَ شیعتُک امُ الفارس، در هر صورت اصل قضیه اینه! اگر این را بپذیریم به این صورت، معناش اینه که این اسیری در زمان خلافت عمربن خطاب اتفاق افتاده که می‌دونیم که عمربن خطاب در سال 22 هجری کشته شد یعنی جلوتر از این سال این قضیه اتفاق افتاد، اما این یکی از نقل قول‌هاست.
· نقل دیگر این است که :
این اتفاق در زمان خلافت عثمان رخ داده، عبدالله عامر بن کریز، از طرف عثمان در شرق ایران والی خراسان بوده و دو تا از دختران یزدگرد که مخفیانه زندگی می‌کردند رو پیداکرد، این‌ها رو فرستاد مدینه و در اون زمان ازدواج صورت گرفت…
که اگر این نقل رو بپذیریم اشکال زمان حل میشه چون عثمان در سال 35 کشته شد.
· نقل دیگه این هست که این اتفاق در زمان خلافت حضرت علی(علیه السلام) رخ داده و امام حاکمی داشته به نام حریص که این حاکم منطقه خراسان بوده و که برمی‌خوره به دختران یزدگرد که مخفیانه زندگی می‌کردند و با موافقت حضرت آورده شدند به مدینه…
در نتیجه : اگر هر کدوم از این نقل‌ها رو بپذیریم اشکالات متعدد داره هم از لحاظ سند اشکال داره و هم از نظر محتوا و این اشکالات رو عُمدَتاً جناب آقای دکتر سید جعفر شهیدی در کتاب “زندگانی علی بن الحسین(علیه السلام)” ایشون به تفسیر مطرح کرده و این قضیه رو بررسی کرده، اشکالاتی که ایشون مطرح کرده اشکالات جدی هست، حالا اگر نقل قول ازدواج حضرت در زمان عمر بن خطاب رو بپذیریم که نسبتا شهرت بیشتری داره، یک اشکال مهمش اینه که در زمان عمربن خطاب و فتح ایران، پایتخت مدائن بوده (تیسفون)، اصلا قبل از اینکه ارتش اسلام به مدائن برسه، یزدگرد پایتخت رو خالی کرده بوده و رفته بود پل ذهاب، بنابراین عائله و خود یزدگرد در میدان جنگ نبودندکه دخترانش اسیر بشوند و اگر بگیم که دخترانش به صورت گمنام زندگی می‌کردند، مگر چنین چیزی میشه که دوتا شاهزاده به صورت مخفی در زمان طولانی زندگی کنند و اصلا شناخته نشن؟!
البته باید گفت که این بحثا که امام‌سجاد(علیه السلام) از طرف مادر، ایرانی بوده نه چیزی به ایرانی‌ها اضافه و نه کم می‌کنه و نسبت به مقام و عظمت علی بن الحسین(علیه السلام) هم تأثیری نداره، اونچه مُسَلّمه اینه که مادر امام سجاد(علیه السلام)، ام ولد بوده و کنیز، ولی اینکه آیا ایرانی بوده یا نبوده و در مورد اسم مادر حضرت یکی از نقل‌ها شهربانو بوده، 13 نام دیگه هم برای نام مادر حضرت نقل شده و حتی نام ایشون هم به شدت مورد اختلاف هست.
برگرفته از فایل صوتی رادیو معارف، شبهات تاریخی، جلسه هجدهم، استاد مهدی پیشوایی
