سوال :
نائب امام زمان به چه کسی گفته میشه؟ آیا در زمان ما هم کسی به عنوان نائب ایشون وجود داره؟
پاسخ :
مراد از نائب امام مهدی علیه السلام «کسی است که در زمان غیبتِ امام، از طرف ایشان سرپرستی جامعه را بر عهده دارد» میباشد.
نائبان به دو گروه تقسیم می شوند: نائب خاص – نائب عام
نائب خاص: فردی است که به طور مشخص و معین از طرف امام معرفی می شود.
چهار نفر در دوران غیبت صغری (از سال 260 تا 329 هجری قمری) به ترتیب: عثمان بن سعید – محمد بن عثمان – حسین بن روح – علی بن محمد، نیابت خاص حضرت مهدی علیه السلام را عهده دار بودند.
نائب عام: فردی است که به طور مشخص و معین از سوی امام معرفی نشده؛ بلکه دارای صفات و ویژگی هایی است که یک نائب باید داشته باشد. (این ویژگی ها، علاوه بر اینکه عقل به آنها اشاره دارد، در روایات نیز به آنها اشاره شده است.)
در رابطه با نیابت عامِ امام دوازدهم علیه السلام به دو روایت اشاره می کنیم:
امام صادق علیه السلام درباره وظیفه ی شیعه در برابر مشکلات و منازعات و مَرجع صالح برای رسیدگی به امور، اینچنین فرمودند: «باید نگاه کنند کسانی که از شما هستند [یعنی شیعیان]، به کسی که حدیث ما را روایت می کند، و در حلال و حرام ما تامل و دقت میکند، و احکام ما را میشناسد؛ پس به حکم او باید راضی باشند. من او را بر شما حاکم قرار دادم. اگر او به حکم ما حکم داد و از او پذیرفته نشد، همانا به حکم خدا استخاف ورزیده و ما را رد کرده، و کسی که ما را رد کند خدا را رد کرده، و این در حد شرک به خداست.» 1
تو روایات به اوصافِ نائبان اشاره شده است. نمیشود اسم تک تک نائبان در دوران غیبت کبری از امام خواست، زیرا این معقول نیست که در روایات مثلا اسم 100 نفر با مشخصاتشان بگوید که مثلا مردم در فلان زمان به فلانی مراجعه کنند، بعدش به فلانی، بعدش به فلانی! حالا فارق از مطرح شدن مدت زمان غیبت، خیلی خطرات و حاشیه سازی ها برای همین نائبان به دنبال خواهد داشت! لذا در روایات، اوصاف نائبان گفته شده است. بنابراین اگر فرد یا افرادی در دوران غیبت کبری این اوصاف را داشتند، تبعیت و ولایت پذیری از ایشان را باید برای خود واجب بدانیم و ولایتشان را ادامه دهندهی مسیر هدفِ ولایتِ رسول خدا ببینیم.
امام زمان علیه السلام فرمودند: در حوادث و رویدادهایی که واقع می شود، به راویان احادیث ما [علماء و کارشناسان دین] رجوع کنید. به درستی که آنان، حجت من بر شما هستند و من، حجت خدا بر آنانم.
وَ امّا الحَوادِثُ الواقِعَة فَارجعوا فیها إلی رُواة حدیثنا، فَإنَّهُم حُجَّتی عَلَیکم وَ أنا حُجَّةُ اللّه علیهِم.
بر همین اساس در طول دوران غیبت کبری، فقها و زُعمای شیعه، پرچم دار و علمدار نیابت عام حضرت بوده اند و شیعیان به ایشان مراجعه می نمودند. در حال حاضر – در قرن بیست و یکم هم – مصداق بارز آن، وجود پرخیر و برکت مقام معظم رهبری (حفظه الله تعالی) می باشد. برای مشاهده برخی از فقها و زعمای شیعه در دوران غیبت کبری به تحقیق دکتر عباسی، به این لینک مراجعه بفرمایید.
منابع :
1. کافی، ج1، ص67
2. کمال الدین و تمام النعمه، ج2، باب45، ح4
