سوال :
در رابطه ی عبیدالله بن عباس و ابن عباس به صورت مختصر توضیح بدید؟
پاسخ :
عبیدالله ابن عباس و عبدالله بن عباس از پسران عباس بن عبدالمطلب بودند، عباس عموی پیامبر و علی علیهما السلام پسران متعددی داشت. عصام بن عباس و کمال بن عباس و فضل بن عباس… پسران متعددی داشت، دو تا از اونها یکی عبد الله بن عباس بود یکی عبید الله بن عباس. عبید الله از نظر سنی از عبدالله کوچکتر بود.
همینجا یاد آوری میکنم که سلسله بنی عباس که ششصد سال حکومت کردند از نسل عبدالله بن عباس هستند به این مناسبت به آنها میگن عباسی چون سلسله شون منتهی میشه به عباس عموی رسول خدا. از نظر شخصیت و اعتبار و وزنه و جایگاه عبد الله بن عباس بالاتر بود و در فقه و سیره و تفسیر هر وقت به صورت مطلق گفته میشه ابن عباس، مقصود این برادر بزرگه است. عبدالله بن عباس مردی بسیار دانشمند بود به طوری که به او حبر الأمه لقب دادند یعنی دانشمند امت و میگن این وقتی متولد شد (در سال هفتم بعثت) معمول بود مسلمانان نوزادها را می آوردند محضر رسول خدا و حضرت کامشان را باز کرده و درباره شون دعا می کرد، میگن که عبدالله ابن عباس را بعد از تولد آوردند محضر رسول خدا و رسول خدا این نوزاد را گرفت و او را این جوری دعا کرد عرض کرد “اللّهُمَّ عَلَّمَهُ الفِقه” خدایا به او فقه و دانش دین بیاموز. او را دانای در دین قرار بده. عبد الله بن عباس بعدها از نظر علمی از شاگردان بسیار بزرگ و برجسته امیر المومنین علی (علیه صلاه والسلام) بود و خودش میگه اکثر اون چیزهایی که در تفسیر آموختم از مولایم امیرالمومنین علی (علیه وصلاه و والسلام) بوده مخصوصا در تفسیر و کلا در معارف اسلامی. سال هفتم اگه متولد شده باشه موقع فوت رسول خدا، او شش، هفت ساله بوده و زمان رسول خدا را خیلی درک نکرده، زمان امیرالمومنین رو درک کرد و مخصوصا در تفسیر شاگرد امیر المومنین علی (علیه صلاه والسلام) بوده شما اگر تفاسیر شیعه و سنی رو نگاه کنید کمتر آیه ای است که نظر عبدالله بن عباس در تفسیر اون آیه نقل نشده باشد و در زمان ما تفسیر عبد الله بن عباس را یعنی نظریات عبد الله بن عباس از تفاسیر استخراج کردند و به صورت مستقل چاپ کردند.
عبد الله بن عباس مدافع اهل بیت بوده از اهل بیت دفاع می کرده در تمام جنگ ها و مشکلاتی که بر امیر المومنین علی(علیه صلاه والسلام) در زمان حکومتش پیش آمد در کنار حضرت بوده بعد از جنگ جمل که حاکم قبلی را شکنجه کرده بودند عثمان بن عمیر، بعد از اینکه سر و صدای جنگ جمل تمام شد امیرالمومنین همین عبدالله بن عباس را به حکمرانی بصره منصوب کرد، بعد از شهادت امیر المومنین (علیه صلاه والسلام) هم عبد الله بن عباس همچنان در کنار اهل بیت بوده هم در زمان امام حسن هم در زمان امام حسین (سلام الله علیهما) بعد از شهادت امام حسین اون موقعی که یزد خیلی مسلط شد و عبد الله بن عباس طی نامه هایی شدیدا توبیخ کرد یزید را و نامه های اعتراض نوشت در مقابل این جنایت برای یزید و معاویه، در حالی که کسی جرات نمی کرد از این حرف ها بزنه…
سوال مهمی که در مورد عبد الله بن عباس هست در رابطه با حادثه عاشورا و امام حسین (سلام الله علیه)، اینه که چطور عبد الله بن عباس با این همه سوابق در کربلا حضور نداشت؟! جوابی که علما و دانشمندان ما در این باره دادند اینه که اون زمان، عبد الله بن عباس نابینا شده بوده! بنابراین از جور فعالیت ها دیگه ناتوان شده بوده نابینایی عبد الله بن عباس در اواخر عمرش مُسلّمه از نظر تاریخ.
و اما برادر کوچیک ایشون عبید الله بن عباس اون هم تبعا از شیعیان علی (علیه وصلاه و والسلام) بوده در کنار امیرالمومنین بوده اما در مجموع : نه از نظر علمی، نه از جایگاه اجتماعی و نه از نظر نقش سیاسی در هیچ کدوم در حد برادر بزرگش عبدالله بن عباس نبود. بعلاوه ایشون یک نقطه ضعفی از خود نشون داد که در تاریخ ثبت شده و اون خیانت به امام حسن مجتبی (علیه صلاه والسلام) بوده که در مقام فرماندهی بخشی از سپاه امام حسن (علیه السلام) خیانت کرد و از معاویه پول گرفت و با هشت هزار نفر پیوست به معاویه در حالی که اگر همه چیزها را کنار بگذاریم حداقل به خاطر دو پسر نوجوانش “که یکی از مزدوران معاویه به نام بسر بن أرطاد یا بسربن ابی أرطاد آنها را کشت” جا داشت که این هرگز با معاویه همکاری نکنه!
جریان از این قراره که عبدالله بن عباس در زمان امیرالمومنین (علیه السلام) حاکم منطقه ای در یمن بوده تا اینکه معاویه تصمیم گرفت شبیخون بزنه به مناطق تحت حکومت حضرت علی (مثل عراق و حجاز و یمن) چند تا شبیخون سرتاسری زدند مزدوران و خوناشامان معاویه که یکی از اونها بسر بن ابی ارطاد بود. میگن این مرد یک ماموریت سرتاسری انجام داد از حجاز شروع کرد سر از یمن درآورد سی هزار نفر را کشت! غارت کرد! آتش زد! اموال مردم را گرفت! وحشت ایجاد کرد… معاویه گفت باید اینجوری به ابوتراب فشار بیاریم، دل پیروان ابوتراب و ارادشون سست بشه و دست از حمایت ابوتراب علی (علیه السلام) بردارند.
بسربن ابی ارطاد این کار کرد تا سر از یمن درآورد البته امیر المومنین اشخاص رو میفرستاد برای دفع فتنه، ولی این سریع حرکت میکرد و قوای اعزامی حضرت، آخرش هم نرسیدند به این مرد در هر صورت این امد به یمن منطقه که عبیدالله بن عباس حاکم اونجا بود عبیدالله بن عباس فرار کرد ولی دید دو تا پسر نوجوانش رو نمیتواند ببره سپرد به یک زنی که موقتا در خانه اون زن بماند بسربن عرطاد به اونجا رسید مطلع شد از این قضیه جاسوسانی را مامور کرد بالاخره محل اختفای این دوتا بچه را کشف کرد و اونها رو کشت و مادر این دو تا بچه، حالتی مثل جنون و دیوانگی پیدا کرد در اثر این مصیبت.
خیلی جنایت بزرگی مرتکب شد خوب یکی از مزدوران معاویه بسربن عرطاد چنین جفایی را در مورد عبید الله بن عباس، این چیز فراموش نشدنی بود! جریان امام حسن علیه السلام پیش آمد حضرت بعد از شهادت حضرت علی علیه السلام شنید که معاویه میخواد حمله کنه به عراق اول خلافت امام حسن سلام الله علیه بود حضرت نیرویی آماده کرد و پیشاپیش یک عده ای را فرستاد جلوتر، که اینها بروند سپاه معاویه را – حتی المکان – متوقف کنند که حضرت با سپاه اصلی خودش از پشت سر بیاد و فرمانده فوجی از اینها و بخشی از سپاه همین عبیدالله بن عباس بود و معاویه با شیطنت هایی که داشت شبانه تماس گرفت با این یک میلیون درهم به این پول داد و این مرد با هشت هزار نفر از همراهان به معاویه پیوست این نقطه ضعف بزرگی که در کارنامه عبیدالله بن عباس بوده.
گمان میکنم این توضیح درمورد این دو برادر کفایت میکنه.
برگرفته از فایل صوتی رادیو معارف، شبهات تاریخی، جلسه 41 ، استاد مهدی پیشوایی
