محدوده جغرافیایی فعالیت سازمان وکالت

با توجه به حضور شیعیان در دورترین نقاط جهان اسلام؛ مانند خراسان بزرگ، سیستان، مناطق جبال تا همدان، از اهواز تا بصره، کوفه، واسط، بغداد، سامرا، مدین، از مدینه تا یمن، مصر و شاید مغرب، طبیعی به نظر می‌رسد که این سازمان در سراسر این مناطق فعالیت داشته، چرا که آن مناطقی که از امام دورتر بودند نیازشان به حضور نماینده یا وکیلی از طرف امام بیشتر بوده…

نام برخی وکلای امامان به تفکیک محل وکالت

مدینه: «مُعلّی بن خُنَیس» و «نصر بن قابوس» از وکیلان امام صادق علیه السلام در مدینه و اطراف آن بودند. «یونس بن یعقوب» و «مفضل بن عمر» از وکیلان امام کاظم علیه السلام، «هشام بن ابراهیم» وکیل امام رضا علیه السلام و «ابوعلی محمد بن احمد بن حمّاد» وکیل امام مهدی علیه السلام در مدینه بودند.

مکه: «علی بن جعفر» وکیل برجسته امام هادی علیه السلام پس از آزادی از حبس متوکل، در مکه اقامت کرد و فعالیتهای وکالت را در آنجا ادامه داد.

یمن: احتمال وکالتِ «حسن بن فضل یمانی» و برخی دیگر در این ناحیه می‌رود، همچنین ملاقات گروهی از اهالی یمن با امام عسکری علیه السلام نیز مؤید این مساله است.

مسئولیتهای سازمان وکالتِ ائمه

با بررسی شواهد تاریخی به این نتیجه می‌رسیم که تنها هدف سازمان وکالت «جمع‌آوری خمس، زکات، صدقه و نذورات» نبوده؛ بلکه به دلایلی، دریافتِ اموال هم با مسائل سیاسی مرتبط بوده است. برخی از وظایف این سازمان:

راهنمایی شیعیان

مناظره با مخالفان

رسیدگی به اوقاف

کمک به نیازمندان

ویژگی‌های مهم وکیلان ائمه

به خاطر فشار حکومت ظلم،‌ کار آنها بسیار سخت بود. وکیلان باید مورد اعتماد باشند؛ هم از جهت مالی، هم از جهت جانی! همچنین باید رازدار باشند؛ اگر سِرّی از اسرار به گوش نااهل می‌رسید هر اتفاقی ممکن بود بیفتد! یکی از وُکلای ویژه‌ی امام صادق علیه السلام به همین دلیل به شهادت رسید!

ساختاری دقیق و حساس!

آیا می‌دانستید نماینده‌ها و وکیلان ائمه، توسط یک «وکیل ارشد» نظارت می‌شدند؟ [نماینده‌ها در هر منطقه باید به وکیل ارشدِ همان منطقه مراجعه می‌کردند…]

آیا می‌دانستید بیشتر وکیلان ائمه، مقیم همان منطقه بودند و آمار اعزامی‌ها کمتر از مقیم بود؟

آیا می‌دانستید با توجه به خطرات حکومت عباسی، مهمترین ویژگی وکیلان «تَقیّه و پنهان کاری» بود؟ گاهی برخی وُکلا برای گرفتن اطلاعات، شکنجه‌های سخت و حتی تهدید به مرگ می‌شدند!

رحمت خدا بر کسانی که در دوران غیبت، مطیع نائب عام امام هستند…

اگر تاریخ را مرور کنیم به وضوح می‌بینیم که امامان علیهم السلام مردم را به اطاعت از وکیل و نماینده‌ی خود امر می‌کردند؛ از شروع این مهم تا دوران غیبت «وکیلان» بوده اند، در غیبت صغرا «نائب خاص» بوده (که او را با نام معرفی می‌کردند)، و در غیبت کبری «نائب عام» بوده (که او را با اوصاف معرفی کرده اند).

برخی از مهمترین وکیلان ائمه علیهم السلام:

عبدالرحمان بن حجاج: امام هفتم

محمد بن سنان: امام ششم و هفتم

مُعَلی بن خُنَیس: امام ششم